Pożar to jedno z najpoważniejszych niebezpieczeństw, na jakie narażeni są ludzie przebywający w budynkach. Z tego powodu bardzo ważnym zagadnieniem jest ochrona przeciwpożarowa budynków. Niezwykle często do pożaru w blokach mieszkalnych czy innych obiektach dochodzi nie z braku wyobraźni mieszkańców czy użytkowników, lecz w wyniku lekceważenia przepisów. Ustawa o ochronie przeciwpożarowej nakłada różne obowiązki na zarządców i właścicieli nieruchomości w trosce o życie i zdrowie ludzi.
Ochrona przeciwpożarowa w polskim systemie prawnym jest regulowana przede wszystkim przez Ustawę z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 1991 Nr 81 poz. 351) i Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 Nr 109 poz. 719).
Na czym polega ochrona przeciwpożarowa
Ustawodawca szczegółowo opisuje, że „ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem”. Ustawa o ochronie przeciwpożarowej wylicza różne działania, które mogą posłużyć do ochrony przed pożarami. Jest to między innymi zapobieganie pożarom poprzez zapewnianie środków, które pozwalają na zwalczanie wymienionych powyżej zagrożeń oraz przeprowadzanie akcji ratowniczej.
Według przepisów poprzez zapobieganie należy rozumieć czynności związane z zapewnieniem ochrony technicznej nieruchomości oraz przygotowanie środków formalno‑prawnych i organizacyjnych, które umożliwiają ochronę przed pożarami.
Do czego ustawodawca zobowiązuje zarządcę bądź właściciela nieruchomości?
Ustawa o ochronie przeciwpożarowej w artykule czwartym zawiera siedem najważniejszych, a zarazem elementarnych wymagań, które musi spełniać zarządca budynku. Przede wszystkim należy pamiętać o rygorystycznym przestrzeganiu wymagań techniczno‑budowlanych oraz technologicznych i instalacyjnych. Nieruchomość powinna zostać wyposażona w odpowiednie (sprecyzowane przez rozporządzenie ministerialne) urządzenia przeciwpożarowe, które następnie powinny być okresowo kontrolowane i konserwowane. Zarządca lub właściciel nieruchomości odpowiadają także za przygotowanie dróg ewakuacyjnych i procedur z tym związanych. Ponadto budynek powinien być przygotowany do przeprowadzania akcji ratowniczej, a osoby zatrudnione przez zarządcę muszą znać przepisy przeciwpożarowe. Powinny zostać ustalone sposoby postępowania na wypadek pożaru. Dodatkowo jeśli dany obiekt wymaga instalacji urządzeń sygnalizacyjno‑alarmowych, a na jego terenie działa wewnętrzna jednostka ratownicza, to urządzenia te powinny zostać połączone z komendą Państwowej Straży Pożarnej lub inną jednostką wskazaną przez właściwego komendanta powiatowego PSP (art. 5). Należy również pamiętać, że zgodnie z artykułem 6 podpunktem 5 ustawy wszystkie wymagania przeciwpożarowe (łącznie z instalacją ewentualnych wymaganych urządzeń) muszą zostać spełnione zanim będzie można korzystać z nowego budynku lub nieruchomości, która została przebudowana czy wyremontowana.
Dokonując wyboru urządzeń przeciwpożarowych, należy pamiętać o świadectwach
Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przeciwpożarowej wszystkie urządzenia przeciwpożarowe instalowane w nieruchomościach muszą posiadać świadectwa dopuszczenia. Jest to zapewnienie, że spełniają określone, wymagane różnymi ustawami i rozporządzeniami, normy obowiązujące w Polsce. Stosowny dokument wydają „jednostki badawczo-rozwojowe Państwowej Straży Pożarnej, wskazane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych” (art. 7). Tak więc dokonując zakupu gaśnic czy innych urządzeń przeciwpożarowych, należy sprawdzić czy zostały one dopuszczone do użytku na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Taka informacja powinna znajdować się na urządzeniu w postaci odpowiedniego znaku.
Zarządca może przekazać odpowiedzialność firmie
W artykule 8 ustawodawca dopuszcza możliwość korzystania przez zarządcę lub właściciela budynku z usług wyspecjalizowanej firmy w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Jest to dobre rozwiązanie, ponieważ wiedza, której wymaga ochrona przeciwpożarowa jest dość rozległa. Warto więc, aby wszelkie procedury i nadzór związany z zapobieganiem pożarom sprawowały osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Wymagania te opisane zostały w drugim punkcie czwartego artykułu ustawy.
Ochrona przeciwpożarowa i jej wymagania zależą od rodzaju nieruchomości
Ustawa i rozporządzenia ministerialne wprowadzają także zróżnicowany poziom wymagań dotyczących ochrony przeciwpożarowej oraz stosowanych urządzeń przeciwpożarowych w zależności od tego, do której kategorii należy dana nieruchomość. Obecnie obowiązująca klasyfikacja pożarowa budynków wyróżnia obiekty należące do kategorii zagrożenia ludzi (ZL), budynki produkcyjno-magazynowe (PM) oraz inwentarskie (IN). Każda z kategorii charakteryzuje się nieco innymi wymaganiami co do ochrony przeciwpożarowej. Szczegółowe wymagania, jakie musi spełniać ochrona przeciwpożarowa w poszczególnych rodzajach nieruchomości, umieszczono w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 Nr 75 poz. 690) w Dziale VI. Należy dodać, że przepisy określające warunki ochrony przeciwpożarowej różnią się także w zależności od tego, jaka jest wysokość przedmiotowego budynku. Dzieje się tak, ponieważ, jak podkreślają specjaliści, wraz ze wzrostem wysokości nieruchomości zwiększa się zagrożenie pożarowe w jej wnętrzu.
Odpowiedzialność za warunki do przeprowadzenia ewakuacji
Ochrona przeciwpożarowa to nie tylko zapobieganie pożarom, ale również, a może przede wszystkim, dbanie o techniczne zabezpieczenie warunków ewentualnej ewakuacji mieszkańców czy użytkowników danej nieruchomości. Rozporządzenie ministerialne (Dz.U. 2010 Nr 109 poz. 719) nakłada na zarządcę lub właściciela budynku obowiązki polegające między innymi na „zapewnieniu dostatecznej liczby, wysokości i szerokości wyjść ewakuacyjnych” i „zachowaniu dopuszczalnej długości, wysokości i szerokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych” (rozdz. 4). Zadbać należy także o odpowiednie zabezpieczenie przeciwpożarowe dróg ewakuacyjnych i pomieszczeń służących do ewakuacji. Miejsca te muszą być również chronione przed zadymieniem w razie pożaru. Wszystkie drogi ewakuacyjne należy odpowiednio oznaczyć i wskazać kierunek ewakuacji.
Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego
Ochrona przeciwpożarowa budynków składa się również z odpowiednio przygotowanych dokumentów. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (Dz.U. 2010 Nr 109 poz. 719) nakłada na zarządcę obowiązek sporządzenia Instrukcji bezpieczeństwa pożarowego (paragraf 6). Dokument ten powinien zawierać warunki ochrony przeciwpożarowej, wytyczne dotyczące sposobu wykonywania przeglądów technicznych i konserwacji urządzeń przeciwpożarowych, które znajdują się w budynku oraz informację o tym, jak należy postępować w przypadku pożaru nieruchomości. Ponadto instrukcja powinna zawierać m.in. opis postępowania podczas wykonywania niebezpiecznych prac w obrębie budynku (na przykład przygotowywanie smoły do zmiany poszycia dachu), a także informację o tym, kto odpowiada za wykonywanie czynności związanych z ochroną przeciwpożarową obiektu (kontrole, konserwacja itd.).
Zaleca się także, aby do instrukcji załączyć plany budynku, plany dróg ewakuacyjnych, informację o rozmieszczeniu gaśnic i innych urządzeń przeciwpożarowych. Zgodnie z rozporządzeniem instrukcja powinna być aktualizowana co najmniej raz na dwa lata lub częściej, jeśli w budynku przeprowadzane są prace mające wpływ na układ komunikacyjny, drogi ewakuacyjne lub rozmieszczenie urządzeń przeciwpożarowych. Instrukcja, podobnie jak cała dokumentacja techniczna nieruchomości, musi być łatwo dostępna dla służb ratowniczych w razie pożaru, dlatego ustawodawca dopuszcza sporządzenie jej również w formie elektronicznej.
Co w sytuacji, gdy dany budynek nie może spełnić wymagań ochrony przeciwpożarowej?
Zdarza się, że niektóre obiekty, zwłaszcza te wybudowane kilkadziesiąt lat temu, ze względów technicznych nie spełniają wszystkich wymagań stawianych przed ustawodawcę. Jak wynika z powyższych informacji, ochrona przeciwpożarowa budynków reguluje szereg kwestii technicznych, organizacyjnych, ale również budowlanych. W przypadku nieruchomości, które powstały kilkadziesiąt temu często niemożliwa jest taka przebudowa, która pozwoliłyby na stwierdzenie pełnej zgodności z przepisami. Jeśli architektura budynku lub materiały, z których został zbudowany, nie pozwalają na dostosowanie do współczesnych standardów ochrony, ustawodawca dopuszcza odstępstwa. Punkt drugi paragrafu drugiego w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku (Dz.U. 2002 Nr 75 poz. 690) precyzuje, że pozwolenie na takie działanie musi wydać właściwy Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej.
Ochrona przeciwpożarowa to układ naczyń połączonych
Ustawa o ochronie przeciwpożarowej wraz z przywołanymi powyżej aktami wykonawczymi w postaci ministerialnych rozporządzeń tworzy zbiór ważnych reguł, którym podlegają zarządcy i właściciele nieruchomości. Są one istotne nie tylko dlatego, że nakłada je na nas państwo, ale przede wszystkim dlatego, że często ich zaniedbanie lub traktowanie po macoszemu może doprowadzić do tragedii. Nie należy więc rozumieć ich jako nadgorliwości urzędników czy kolejnego nudnego obowiązku do spełnienia.
